Varda Köprüsü, Adana ili Karaisalı ilçesi Hacıkırı (Kıralan) köyü'nde bulunan, yöre halkı tarafından "Koca Köprü" diye anılan köprü. Hacıkırı Demiryolu Köprüsü olarak ya da 1912 yılında Almanlar tarafından inşa edildiği için Alman köprüsü olarak bilinmektedir. Adana'ya uzaklığı karayolu ile Karaisalı üzerinden 64 km'dir. Demir yolu ile Adana İstasyonu'na mesafesi 63 km'dir.
Bu köprü Almanlar tarafından, çelik kafes taş örme tekniği ile yapılmıştır. 6. Bölge sınırları içinde bulunmaktadır. 1912 yılında hizmete açılmıştır. Köprünün yapılış amacı İstanbul-Bağdat-Hicaz Demiryolu hattını tamamlamaktır.
Kargir köprü türünde 3 ana açıklık 4 ana ayak üzerine kuruludur. Uzunluğu 172 m'dir. Yerden orta ayak yüksekliği 99 m'dir. Köprü ayakları çelik mesnet türü olup dış kaplaması taş örme tekniği ile yapılmıştır. Yapım yılı başlangıcı 1907, bitiş tarihi 1912'dir. Köprü ayakları bakımı için dört adet ayağın içinde bakım merdivenleri mevcuttur.
Köprü üzerindeki demir yolu 1220 m yarıçaplı bir kurpla düzenlenmiştir. Buradaki dever miktarı 85 km hıza göre 47 mm'dir. 5 yıllık yapım sürecinde 21 işçi ve bir Alman mühendis çeşitli nedenlerle ölmüştür.
Tarihçesi
1898 yılında kesin anlaşması yapılan ve daha önce 1896 da Konya'ya ulaşan,demiryolunun Bağdat'a kadar devamına karar verilen ilk Bağdat Demiryolları inşaat Projesi'nde bulunmayan Ulukışla-Pozantı-Belemedik-Hacıkırı-Varda Köprü inşaatı, daha sonra ancak finans sıkıntısı nedeniyle 1903 de başlayan Konya-Ereğli-Burgulu(Bulgurlu)(Konya sıfır km.Başlangıç)200 km.lik demiryolu 1904 yılında Burguluda bitirilirken,inşaatı gerçekleştiren Bağdat Demiryolları İnşaat Şirketinin Taşaronu "Konya-Ereğli-Burgulu Demiryolu İnş.Şrt'nin de taşaronu olan Alman Philipp Holzmann GmbH'ın iki ünlü İnşaat ve Demiryolu yüksek mühendisleri Winkler ve Mavrogordato,Burgulu hattı devam ederken,Burada n sonra devam edecek olan hattın nerden geçebileceğini araştırıyorlardı.1.nci güzergah,Burgulu-Halkapınar-Gülek-Durak-Adana idi.2.ncisi ise,Burgulu-Ulukışla-Çiftehan-Pozantı-Belemedik-Hacıkırı-Bucak-Durak-Yenice idi.İkinci güzergahda sadece 25 km.lik Pozantı-Belemedik-Hacıkırı arası zordu ama diğer geri kalan 81 km.lik güzergah düz idi.1.nci güzergahta ise...15oo m.lik rakımdan çok kısa bir bölümde 300 metreye sonrada 50 metreye düşüyordu.İniş iyiydide, geriye dönüşte buharlı lokomotifin sadece kendini bile çıkarması çok zordu.Toros geçişlerini çok merak eden Padişah Abdülhamid II.ye şirket mühendisleri Winkler,,Mavrogordato,Deutsche Bank yeni genel müdürü Arthur Von Gwinner ve P.Holzmann şirketi başkanı Otto Riesse bir brifing vererek Torosları Belemedik'te 12 adet tünelle Hacıkırı'da ise Osmanlı'nın en uzun ve en yüksek köprüsü ile nasıl geçeceklerini anlattılar.Burada sunumu yapan Osmanlı vatandaşı ve Tarabya 1862 doğumlu Mühendis Nicholas Mavrogordato yapmıştı.Zaten daha sonra Winkler vefat edince Mavrogordato başmühendis olmuştu.Padişah böylece olur icazeti verince,aslında vermesine gerek yoktu zira şirket 1903 yılında Belemedik ve Hacıkırıda tünel ve köprü şantiyelerini kurmuştu bile...Brifing göstermelikti.Almanlar bir an önce Bağdata ve önce petrole,sonrada Hindistan ticaret yollarına kavuşmak istiyorlardı.İnşaat 1905 de tüm hazırlıklardan sonra başladı.1907 da kaba inşaat bitti.1912 de de tüm teknik eksiklikleri tamamlandı.1916 yılında artık rahatlıkla kullanılmaya başlanan köprünün üzerinden Almanların çekilirken kullandıkları ilk özel tren 9 Ekim 1918 de
geçti.Burada ilk geçen Osmanlı idarecisi ise 18 Şubat 1917 de Enver Paşa olmuştur.Burada Taşdurmaz mevkiindeki tünellerin arası Enveriye istasyonu adını taşır.
Varda Köprüsü(Giaurdere Viyadüğü) Hacıkırı ile Alçakgedik denen mevkii arasında Gavurderesi üstündedir.Konya 0 km.kabul edilince viyadük 306.ncı km.de yer almaktadır Kurp.1200 dir.Uzunluğu 222 metredir.Orta ayağın yerden yüksekliği 93 metredir.İki büyük ayak arasındaki kemer genişlikleri 12 şer metredir.Köprünün örgü taşları ve inşaat malzemeleri teleferik sistemi ile taşınmış.Demir,çimento gibi inşaat malzemeleri ise gemilerle Mersin'e oradan da deve kervanları ile Tarsus-Bucak üzerinden Hacıkırı ve Alçakgedik mevkii'ne taşınmıştır..Ayaklar yükseldikten sonra kemer iskeleleri ayakları yere değmeden, burada ilk defa yukarıda çakılmıştır.
Bu güzergahta Varda benzeri köprüler,7 adet tüneller arasında, 2 adet daha Bucak Kelebek arasında yapılmıştır.
Varda köprüsünün/Viyadüğünün iki büyük ayağı doğu-batı istikametinde birbirlerinden sağa ve sola birer metre farkla aynı hizada değildir.bu teknik 1200m.lik kurp/viraj için yapılmıştır.Bağdat Demiryolları güzergahında bundan büyük ve yüksek köprü/viyadük yoktur.
Varda Köprüsü/Viyadükü Kurtuluş savaşı döneminde,Çukurova kurtuluşunda önemli rol oynamış fakat Fransız işgali sırasında Fransızların Pozantı'ya asker ve askeri malzeme taşımaması için Karaisalı Milis Güçleri Komutanı Emin Polat Ağa,köprü ayaklarını tam dinamitle uçuracakken,İşgal sırasında anlaşma üzerine burada görevde bırakılan N.Mavrogordatonun yardımcısı Fransız Mühendis Mösyö Deduval, saatlerce Emin Polat Ağa'ya yalvararak köprünün dinamitlenmesine mani olmuş,Deduval'in gösterdiği Yaramış köprüsü dinamitlenerek Fransız Zırhlı treninin asker ve malzeme ikmali engellenmiştir.
VARDA ismine gelince; köprü inşaatında çalışan iki Türk işçisi, merak etmişler,bu köprü nekadar yüksek diye.Çünkü o ana kadar ülkenin hiçbiryerinde bu kadar büyük ve yüksek köprü görmemişler. Aralarında anlaşmışlar,paydos olunca köprünün üstüne biri,diğeri de aşağıya gidecek,biri yukardan bir kereste parçası atacak ve sayacaklar kaçta yere düşecek..Tamam demişler paydosta dediklerini yapmışlar.Yukardaki bir iskele parçasını aşağıya atmış ve hemen sormuş"Ne oldu Memo? demiş aşağıdaki "Var daha demiş..1.2.3.4.5.6 Ula noldu? demiş o aşağıdan VAR DAHA dedik ya demiş 7.8.9.10.11 Ulan noldu varmadımı demiş "VARDAHA...VARDAAAAA VARDAAAA dedikya demiş..Bağırtıya Almanlar koşmuşlar durumu görmüşler,işçilerde meraklarını anlatmışlar ve bundan sonra Almanlarda bu köprüye VARDA demişler.. Köprüden aşağıya taş atıp (VARDAAAA) deyip artık bizim işçilere gülüyorlarmış..İsmi literatürde daha yeni VARDA olarak TCDD kayıtlarına giren köprünün Alman kayıtlarında GİAURDERE VİADUKT'tür. Yani Gavudere Viyadüğüdür. (**)
Köprü inşaatından...
Kaynakça
(*) https://tr.wikipedia.org/wiki/Varda_Köprüsü
(**) A.Nadir İşisağ'a ait "Belemedik Tarihi" kitabından.
http://wowturkey.com/forum/viewtopic.ph ... &start=135
http://tinypic.com/a/2ba7h1/3
