Atinalı sanatçılar Akdeniz ve Ege’nin farklı bölgelerine göç etmişler ve buralarda önemli okullar açmışlardır. Güney İtalya’da farklı bölgelerde bu göç eden sanatçıların okulları görülür.
Attika seramik endüstrisi ile bağlantılı en erken kırmızı figür okulları Lukania’da açılmıştır. İlk seramik okulları İ.Ö. 443 de Thurii’de kurulur. Lukania’daki ilk kırmızı figür ressamı Pisticci Ressamıdır. Sanatçı İ.Ö. 440 civarında çalışan Atinalı sanatçılarla, özelliklede Christie Ressamı ile yakın benzerlikler gösterir. Trendall, onun bir Yunanlı olduğunu ve Atina’da eğitildiğini kabul eder. Beazley ise bir Kalyx Krater’e dayanarak Pisticci ressamı göç etmeden önce eserlerinin İtalya’ya geldiğine inanır. Genel görüşe göre Pisticci ressamı daha önce Güney İtalya’ya yerleşmiş ve göç eden diğer sanatçıları eğitmiştir. Pisticci Ressamı kariyerine olasılıkla İ.Ö. 430 civarında başlamıştır. Süsleme elemanlarında ve konularda çağdaş Attika sanatçılardan etkilenmiştir. İlk eserlerinde Pisticci Ressamı Attika modellere oldukça bağlı ve yakınken daha sonra ise özgünleşmeye başlamış ve figürlerin işlenişi ve yorumlanışı Attikalı çağdaşlarından ayrılmıştır.
Sonradan gelen ressamların arasında yer alan İ.Ö. 430 yıllarında eser veren Kyklops ve Amykos Ressamları Trendall’a göre Pisticci ressamının öğrencileridir. Bu üç ressamın hepsi büyük kaplarla özellikle çan-kraterlerle çalışmışlardır. Dionysos ve alayı, günlük yaşam sahnelerini betimlemişlerdir. Bazen mitolojik sahneleri kullanmıştırlar.
2. Apulia
Apulia, İ.Ö. 430-300 arasında İtalya’daki en önemli seramik üretim merkezlerinden birisidir. Buradaki atölyeler Güney İtalya’nın en iyi vazolarını üretmiştirler. Apulia seramiği, Güney İtalya’nın diğer seramik üretim merkezlerindeki sanatçıları da etkiler.
Turii’den sonra Güney İtalya’daki diğer bir seramik okulu Apulia’da yer alan Taranto’dur. Burada kırmızı figür İ.Ö. 430-420 yıllarında ortaya çıkar. Apulia stili kendi gelişimi içinde Attika inceliğini ve geleneğini devam ettirir. En erken eserler Sisyphus ve Berlin Dancing Girl ressamları tarafından verilir. Bu ressamlar ve diğerleri Atinalı Codrus ve Dwaft ressamları tarafından etkilenmiştirler. Apulia okullarını kuran sanatçılar büyük olasılıkla Attika eğitimi almıştırlar. Beazley’e göre Sisyphus ressamı ve onun arkadaşları aynı usta tarafından eğitilmiş ya da aynı kaynaktan (Codrus ressamı) ilham almıştırlar. Lukania sanatçıları gibi Apulia sanatçıları da farklı formları kullanmalarına rağmen en revaçta form kraterdir. Form Attika ithalatında çok popülerdir.
Bu her iki bölge de atölyelerin kuruluşlarının devamında yerel üretimi çok başarılı bir şekilde ele geçirirler ve Taranto körfezi çevresine ithal edilen Attika mallarının ithalatında sert bir düşüş yaşanır. Atina, İ.Ö. 5 yy.ın sonunda Güney İtalya’ya vazo ihracatına son verir. Bu dönemde Apulia seramiği Attika eserlerinden tamamen bağımsız hale gelir. Yaklaşık İ.Ö. 400’lerde Attika vazolarında görülen jestleri, anlatımları, perspektifi kullanmaksızın bağımsız bir stil geliştirdiler. Ancak İ.Ö. geç 5. yüzyılda Attika ithalatı artan tek merkez Ruva’dır. Bunun sebebi bu bölgenin İ.Ö. 4. yüzyıl boyunca Attika’nın Kuzey Adriyatik ihracat yolu üzerinde yer almasında dolayı olabilir.
3. Sicilya Ve Lipari
İ.Ö. 5. yy sonunda Sicilya’da da yeni okullar kurulmaya başlamıştır. Trendall’a göre ilk yeni kırmızı figür atölyesi Siracusa’daki Chequer Ressamının atölyesidir. Bu sanatçının stili İ.Ö. geç 5. yüzyılda eser veren Atinalı sanatçılar Kadmos ve Pothos ressamlarının eserlerinden gelişmiştir. En erken göçmenlerde olduğu gibi Sicilyalı sanatçılarda büyük boy vazolar boyamayı sevmişlerdir, özellikle de Kalyx Krater. Bu erken dönemde çalışmış en önemli ressamlardan biri olan Chequer Ressamı ismini vazolarında meander motifleri arasında sıklıkla kullandığı kare bezemelerinden almıştır. Ressamın vazoları Atina vazolarından kil yapısına ve astarına bakılarak kolayca ayırt edilebiliyor. Onun vazolarının kil rengi genellikle açık pembedir ve yüzeydeki kalitesiz, mat siyah renkteki cila pul pul soyularak yüzeyden ayrılır.
Lipari yakınlarında başka bir atölye ise İ.Ö. 5. yüzyılda siyah firnisli vazolar üretirler. Birçok kırmızı figür eserinin tersine siyah firnisli eserler daha küçük çeşitli vazolardan oluşur. Bu grimsi siyah boya ithal Attika ürünlerinden kolayca ayırt edilebilir. Bunlar hala form ve teknik açısından Atina’ya benzer. Bu da gösterir ki buradaki Atina’da eğitilmiş ustalar yerel kil ile çalışmaktadır. Attika etkili yeni atölyelerin kurulmasında İ.Ö. geç 5. yüzyıldaki siyasi olaylar çok etkilidir. Bu dönemde Sicilya şehir devletleri arasında savaşın devam etmesi ve Atina’nın askeri müdahalesi Attika ihracatının azalmasını kısmen etkiler ancak özellikle güney Sicilya’da seramik atölyelerinin azalmasında başlıca etken Kartaca ve Syrakuza arasındaki yıkıcı savaştır. Sicilya’da vazolara olan talebin azalmasıyla bu talep artık Syrakuza ve Lipari atölyeleri ve Güney İtalya’daki diğer atölyeler tarafından karşılanır. Attika ürünleri için Sicilya atölyeleri yok olur ve hiçbir zaman tekrar ortaya çıkmaz.
4. Etruria
İ.Ö. 5. yüzyılın 2. yarısında Etruria’da sadece kabartma teknik kullanılıyordu, ancak İ.Ö. 5. yüzyıl sonunda küçük Etruskan gruplar Atina stilini yansıtan kaplar üretmeye başladılar. Perugia ressamı gibi bir kaç ressam çağdaş Attikalı ressamlara yakın özellikler gösterir. Bu dönemde Falarii ve Vulci’nin güneydoğusunda 400 civarında okul kurulur. Falarii ve Attik eserler arasında güçlü bir bezerlik görülür. Beazley’ erken Faliscan ustaları ile Atinalı Jena ressamının eserlerini karşılaştırır ve Attika tekniğinin tersine bazı erken Etruskan vazolarda sade stil ve kabartma tekniğinin egemen olması bu sanatçıların Attikalı göçmenler olup olmadığı sorusunu gündeme getirir. Jena ressamı İ.Ö. 400 civarında eser verir. Eserlerinin birçoğu Jena Üniversitesinde bulunduğu için sanatçıya bu isim verilmiştir. Çoğunlukla kırmızı figürlü Kylix boyamıştır. Sanatçının birçok eseri Etruria’ya ve kuzey Afrika’ya ihraç edilir.
Yeni stilde Atina ithalatında çok popüler olan Krater, Stamnos, Cup (Kylix) formları görülür. Stamnosların birçoğu İ.Ö. 5. yy 2. yarısında Etruskan pazarları, özellikle de Vulci için üretilirdi. Bu dönem boyunca diğer kaplarda üretilmiştir ancak bunların sayıları ve çeşitleri zamanla azalmıştır. İ.Ö. erken 4. yüzyılda Attika ithalatı hemen hemen durur. İ.Ö. 5 yy sonunda yerel atölyeler artar ve eskiden Attika ile Etruskan atölyeleri arasındaki güçlü bağlantıyı kırar.
5. Campania ve Paestum
İ.Ö. erken 4. yüzyılda tüccarlar Güney İtalya, Sicilya, Etruria seramik taşımaktan vazgeçmelerine rağmen Campania’ya seramik götürmeye devam ederler. Bunun sebebi İ.Ö. 375 kadar Campania bölgesinde yerel kırmızı figür seramiğinin üretilmemesidir. Bu dönemde Attika ihracatı daha batıya kayar. Attika malları İ.Ö. 4. yüzyılda Korsiko’daki Aleria’ya, Emporion civarında kuzey İspanya’ya ithal edilmeye devam eder. 5. yüzyılın üçüncü çeyreğinde Campania ve Paestum’da güçlü Apulia ve Sicilya etkisi görülür. Paestum vazolarının üretimi, Sicilya vazoları ve ressamlarının etkisi altında MÖ 380 civarında başladı.
Güney İtalya Dışında Göç Edilen Bölgeler
1. Olympia
Atina eğitimli ustalar İ.Ö. 5. yy 2. yarısı boyunca yunan ana karasın içinde de göç etmiştirler ve İ.Ö. erken 4. yüzyıldaki Atina ithal mallarının düşüşünde rol oynamıştırlar. Bu dönemde Olympia’da yaşayan Atinalılar ya da Atina eğitimli Elean’lı sanatçılar kendi yurtlarına dönerler. İ.Ö. 430 yılında sanatçılar Olympia’da yerel seramik sanatına kırmızı figür sanatını tanıtır. Peidias’ın tapınak mimarisinde aktif olduğu bu dönemde Olympia’nın ustaları çekmiş olduğu düşünülür. Burada çok az Attika üretimi malzeme ortaya çıkarılmış olduğu için Elean üretimi mallarının kuzeybatı Peloponnes’e ithal edilen Attika mallarının üzerindeki etkisi tam olarak bilinmez. İ.Ö. geç 5. yy – erken 4. yy tabakalarında Attika üretimi kaplarla birlikte sıklıkla yerel ürünlerde görülür.
2. Korinth
Hemem hemen aynı dönemde Korinth’de Beyaz zeminli Lekythoslar üretilmeye başlanıyor. Bu kaplar Attik stil gelmeden önce bölgede yerel kaplar üzerinde ve yerel sade bir stilde devam ediyordu. Beyaz zeminli Lekythoslar ilk olarak yerel kaplarla birlikte üretilmiştir. İ.Ö. 5. yy son çeyreğinde Korinth’de kırmızı figür sanatının başlaması Atina seramik atölyeleri ile bağlantılıdır. En azından bir tane Atinalı sanatçı bu dönemde Korinth’de görülür. Suessula ressamı İ.Ö. geç 5. yy Attik bir ustadır. Onu Attik ustalardan ayıran özellikleri soluk renkli kili ve Korinth seramiklerinin doğal bir özelliği olan ağız ile gövde arasındaki çıkıntıyı çok net bir şekilde vermesidir. Suessula Ressamı dışında üç ressam daha görülür. Bunların Suessula ressamından etkilendiği düşünülür. Bunlar Sketch ressamı, Hermes ressamı, Pelikai Ressamıdır.
Korinth okulları da batıdaki diğer okullar gibi farklı formlar boyamışlardır, ancak özellikle çan krater gibi büyük boyutlu kapları tercih etmişlerdir. Yeni Korinth stilleri Attika ithal malları farklı olarak etkilerler. İ.Ö. 430 da Beyaz zeminli Lekythos Attika mallarının yerini alır. Kuzey mezarlıkta yer alan Attika Lekythoslarının hiçbirisi İ.Ö.420 sonraya gitmez. Bununla birlikte Korinth kırmızı figürü Attika ürünlerinin yerini almayı başaramaz. Attika kırmızı figürlü vazolar İ.Ö. geç 5. yy ve 4. yy da Korinth’e ithal edilmeye devam eder.
3. Smyrna
Smyrna’da siyah figürlü kaplar İ.Ö. geç 5. yy boyunca ithal edilen Attika ürünlerin taklitleridir. Bunlar hem form hem de teknik olarak kusuruz olarak Attika örneklere benzer. Peloponnes savaşı sonunda hem halk hem de göçmenler Atina ürünlerini bırakır.
Olynthos’da Attika stilinde ancak yerel Olynthos kili ile yapılmış eserler bulunmuştur. Böyle kapların olması Atina eğitimli sanatçıların burada eser verdiğini gösterir. Bu dönemde Attika seramik ticareti üzerinde etkisi olan yerel üretimler de başlamıştır. Attika ithal malları özellikle İ.Ö. geç 5. yy – erken 4. yy da baskındır.
Hazırlayan: Rabia Aktaş
